Procedura pobierania
Materiały drukowane
Na oddział położniczy powinny być dostarczone z regionalnego ośrodka badań przesiewowych:
- Czyste bibuły do pobrań
- bibuły wykonane ze specjalnego papieru o gwarantowanej gęstości i chłonności oraz pozbawione są chemicznych zanieczyszczeń mogących zaburzyć badanie przesiewowe;
- Samoprzylepne etykiety
- na etykietach wydrukowane są kody które po naklejeniu na bibułę służą do identyfikowania bibuły od momentu pobrania aż do zakończenia badań;
- Ulotki informacyjne na temat badań przesiewowych
- ulotka zawiera podstawowe informacje o przebiegu i celu badań przesiewowych.
Uwaga! Etykiety wykonane są z papieru termicznego więc nie powinny być narażone na bezpośrednie, silne światło (słoneczne lub sztuczne). Również alkohol rozlany na etykiecie powoduje zmianę zabarwienia etykiet.
Uwaga! Bibuły do pobrań należy chronić przed wilgocią i zabrudzeniem.
Etykiety samoprzylepne
Etykiety z kodem paskowym przysyłane są zwinięte w rolkach o liczbie sztuk zależnej od liczby porodów w oddziale. Na etykietach wydrukowany jest niepowtarzalny kod w postaci kodu paskowego (typu CODE39) i zwykłego tekstu.
- Etykieta trzyczęściowa
- Etykiety składające się z trzech części wysyłane są do szpitali na terenie województw:
- mazowieckiego
- łódzkiego
- podlaskiego
- lubelskiego
- warmińsko-mazurskiego
- Etykieta czteroczęściowa
- Etykiety składające się z czterech części wysyłane są do pozostałych województw. W szpitalach na terenie tych województw
krew od noworodka pobierana jest na dwie bibuły (w tym samym czasie, tzn. jedna za drugą z tego samego nakłucia stopy):
- Jedna z bibuł, z etykietą zawierająca napis „(MS/MS) Instytut Matki i Dziecka” wysyłana jest bezpośrednio ze szpitala do Instytytu Matki i Dziecka w Warszawie, gdzie wykonywane są badania w kierunku wrodzonych wad metabolizmu metodą tandemowej spektrometri mas oraz w kierunku rdzeniowego zaniku mięśni (badanie SMA dla województwa zachodniopomorskiego wykonywane jest w Szczecinie).
- Druga bibuła z etykietą z napisem „Badanie Przesiewowe Noworodka” wysyłana jest do regionalnego osrodka badań przesiewowych zależnie od województwa na terenie którego znajduje się szpital.
Materiały medyczne
Do pobrania wymagane są następujące materiały i sprzęty:
- Płyn do dezynfekcji
- Płyn użyty do dezynfekcji nie powinien zawierać w składzie jodu. Jodyna może być użyta tylko w absolutnej konieczności jeśli nie jest dostepny inny płyn dezynfekujący. Zawartość jodu w płynie dezynfekcyjnym może zaburzyć działanie tarczycy u noworodka i spowodować podwyższenie stężenia tyreotropiny (TSH), a tym samym może spowodować wynik fałszywie dodatni.
- Nakłuwacz jednorazowy (2.4mm lub 1.8mm)
- Zalecaną metodą nakłucia stopy noworodka jest użycie specjalnego nakłuwacza. Pozwala to na zmniejszenie bólu podczas nakłuwania oraz zmiejszenie rozmiaru rany i lepszą kontrolę głębokości nakłucia.
- Igła do pobierania krwi (niezalecana)
- Igła może być użyta do nakłucia tylko w ostateczności w przypadku braku nakłuwacza.
- Gazik
- Używany do pobrania pierwszej kropli krwi oraz do opatrzenia rany po pobraniu.
- Plaster
- Dowolny plaster do przymocowania gazika do stopy po pobraniu.
Przygotowanie bibuły
- Identyfikacja bibuły
- Etykietę z kodem paskowym naklejamy na bibułę (lub dwie bibuły gdy dotyczy to województw nie objętych przez IMiD)
- Dokumentacja pobrania
- Części etykiety bez kodu paskowego (z kodem tylko w postaci tekstu) należy wkleić po jednej do:
- Książeczki Zdrowia Dziecka - dowód pobrania dla rodziców
- szpitalnego rejestru pobrań - dowód pobrania dla szpitala.
Uwaga! W przypadku uszkodzenia etykiety (np. przez zalanie) etykietę należy wyrzucić i koniecznie poinformować ośrodek regionalny o fakcie zniszczenia etykiety podając kod z etykiety i datę, np. dołączając kartkę z taką informacją do najbliższej przesyłki z bibułami.
Dane osobowe
- Dane matki
- W celu identyfikacji dziecka na bibułę wpisujemy podstawowe dane matki:
- Pesel matki (konieczny w celach rozliczeniowych oraz do udzielania informacji o wynikach badań)
- nazwisko i imie matki
- W przypadku osoby bez polskiego obywatelstwa wpisujemy „Obcokrajowiec”
- W przypadku noworodka bez znanej matki (noworodek urodzony poza szpitalem) pesel pozostawiamy pusty a jako nazwisko wpisujemy „NN”
- Dane noworodka
- Na bibułę wpisujemy dane noworodka
- wpisujemy datę i godzinę urodzenia
- wpisujemy płeć dziecka
- „Córka” lub „C” lub „żeńska” dla płci żeńskiej
- „Syn” lub „S” lub „męska” dla płci męskiej
- „N” gdy płeć nieokreślona
- W przypadku ciąży mnogiej, obok płci dopisujemy kolejność urodzenia, np. „S-1” lub „Córka-3”
- Wpisujemy masę urodzeniową, HBD i punktację Apgar
- Wpisujemy inne dane zgodnie z polami na bibule.
- Adres do kontaktu
- Aby umożliwić ośrodkowi badań przesiewowych szybki kontakt z rodzicami lub opiekunem prawnym
należy wpisać tutaj:
- Adres przebywania rodziców po opuszczeniu oddziału
- Aktualny numer telefonu
Uwaga! Podczas wpisywania danych staramy się nie dotykać pól przeznaczonych na próbki krwi.
Uwaga! Jeśli umrze noworodek, którego dane wpisano na bibułę, to taką bibułę również wysyłamy do ośrodka regionalnego ale bez pobierania krwi (chyba że lekarz zleci pobranie krwi po zgonie noworodka) i z adnotacją „Zgon”.
Zgoda na badania molekularne
Bezpośrednio przed pobraniem krwi, matka noworodka powinna mieć możliwość podpisania na bibule zgody na badania genetyczne wykonywane w trakcie badań przesiewowych. Zgoda powinna być świadoma, tzn. matka powinna przeczytać ulotkę o badaniach przesiewowych i ewentualne wątpliwości wyjaśnić z lekarzem.
Zgoda na badania genetyczne wymagana jest aby wykonać badanie mutacji genu CFTR, które jest wykonywane w przypadku podejrzenia mukowiscydozy (wysokiego wyniku w teście enzymatycznym IRT).
Zgoda na badania genetyczne wymagana jest również aby wykonać badanie wykrywające rdzeniowy zanik mięśni (SMA). Obecnie badanie to wykonywane jest metodą PCR, czyli szukana jest obecność genów SMA1 i SMA2 w próbce krwi.
W przypadku braku podpisu na bibule lub świadomej odmowy badań genetycznych na bibule wykonywane są tylko badania w kierunku chorób które nie korzystają z metod genetyki molekularnej.
Przygotowanie stopy do nakłucia
Stopa powinna być ogrzana i uchwycona w sposób zapewniający naprężenie stopy i jej unieruchomienie.
Dezynfekcja
Stopa powinna być zdezynfekowana i osuszona.
Obszar nakłucia
Optymalny obszar do nakłucia zaznaczony jest na zdjęciu obok (kolor zielony): okolice pięty, z boku stopy.
Nakłucie
Zalecaną metodą nakłucia jest użycie jednorazowego nakłuwacza.
Pierwsza kropla krwi
Po pojawieniu sie pierwszej kropli krwi - usuwamy ją.
Wyjątkowo
W sytuacji gdy stan dziecka jest ciężki i pobierana jest krew na inne badania wykonywane w szpitalu, dopuszczalne jest pobranie bezpośrednio z wkłucia dożylnego przez przyłożenie bibuły do wenflonu lub igły (bez pośrednictwa probówki, bez stosowania antykoagulantów).
Przesączanie bibuły krwią
Do stopy zawsze przykładamy bezpośrednio tylną stronę bibuły.
Nie wolno używać kapilar hematokrytowych.
Czas przesączania
Krew nasączamy tak długo aż przesączy się na stronę przednią bibuły i wypełni całkowicie zaznaczony krążek. Na przesączenie jednego krążka potrzeba około 50μL (50 mikrolitrów).
Nie należy przesączać krwi raz z jednej, raz z drugiej strony i nakładać kilku warstw, ponieważ może to zaburzyć wyniki badań.
Liczba krążków z krwią
- 6 krążków
- W szpitalach gdzie krew pobierana jest tylko na jedną bibułę
- 4 krążki
- W szpitalach gdzie krew pobierana jest na dwie bibuły (po 4 krążki na każdej bibule)
Opatrunek stopy
Po pobraniu krwi zabezpieczamy stopę noworodka opatrunkiem.
Suszenie bibuły z krwią
Bibułę suszymy w położeniu pionowym, w miejscu bez bezpośredniego światła słonecznego i z dala od źródeł ciepła.
Bibuła w temperaturze pokojowej schnie około 2 godzin.
Pakowanie bibuł
Po całkowitym wyschnięciu bibuł, bibuły pakujemy do kopert z adresem ośrodka do którego je wysyłamy.
Bibuł nie zawijamy w folię ani nie pakujemy w torebki foliowe.
Przesyłanie bibuł
W szpitalach w których koperty są odbierane przez firmę kurierską, koperty pakujemy do kopert firmowych.
W pozostałych szpitalach, koperty wysyłamy pocztą lub innym transportem.
Kontrola przesyłek
Koperty wysyłamy możliwie jak najszybciej i jak najczęściej, bez przetrzymywania np. w administracji szpitala.
Ośrodek monitoruje częstość przesyłania i łączenie bibuł w przesyłkach.
Wycinanie krążków krwi do badań
Przedstawione poniżej zdjęcia dokumentują prawdziwe bibuły pobrane w sposób nieprawidłowy. Na zdjęciach widoczne sa otwory powstałe po wycięciu krążków bibuły do badań - z próbek krwi wycina się od jednego do czterech krążków bibuły (zależnie od testu) o średnicy 3.5mm. Do badań używane są nawet tak nieprawidłowo pobrane próbki krwi, gdyż w części chorób stężenie może być na tyle wysokie, że pozwoli wykryć chorobę. Dodatkowo do rodziców wysyłana jest czysta bibuła z prośbą o ponowne pobranie krwi.
Brak prawidłowego przesączenia krwią
Brak prawidłowego przesączenia krwią
Nałożenie kilku warstw krwi i brak przesączenia
Bibuła zalana nieznaną cieczą
Pobranie ze skrzepem krwi
Rozwarstwienie (złe suszenie?)
Monitorowanie poziomu Phe
Dzięki uprzejmości firmy Vitaflo i serwisu 
, zamieszczamy obok link do krótkiego filmu, który może pomóc rodzicom pobierającym krew na badanie
monitorujące stężenie fenyloalaniny w przebiegu leczenia PKU.
